Lucerna ma bardzo wysoką wartość pokarmową jako pasza i małe wymagania co do nawożenia azotem. Jest wartościowym źródłem białka (około 4,2%), którego najwięcej znajduje się w liściach i kwiatostanach (25-32%). Roślina ta zasobna jest w witaminy (A, D i K), prowitaminy (karoten, cholina), w wapń, fosfor i magnez oraz w mikroelementy niezbędne dla zwierząt.
Odmiany lucerny
Dla trwałości lucernika największe znaczenie ma wybór odmiany lucerny – zwłaszcza do mieszanek z trawami przeznaczonymi na pastwisko. Plonowanie i trwałość lucernika oraz mieszanek lucerny z trawami zależy głównie od ilości wysiewu, udziału komponentów w mieszankach i od warunków siedliskowych.
Mieszanki na pastwiska
Niemal wszystkie odmiany lucerny mogą być zastosowane do mieszanek na krótkotrwałe pastwiska na gruntach ornych, ale muszą być do tego przystosowane i odporne na udeptywanie i przygryzanie przez zwierzęta, na intensywne wypasanie oraz częstą rotację w sezonie wegetacyjnym.
Z dostępnych w handlu nasion lucerny wypasanie dobrze znoszą odmiany Radius, Legend i Luzelle. Odmiana Radius w mieszankach dwugatunkowych – z kupkówką pospolitą lub kostrzewą łąkową – może być wypasana przez nawet 2–3 lata. Odmiany lucerny Luzelle i Legend – w mieszankach z kupkówką pospolitą oraz z kupkówką pospolitą i esparcetą – osiągają tolerancję na wypas zarówno krótko-, jak i długotrwały.
Niektóre odmiany lucerny najlepiej plonują i są trwalsze w mieszankach z jednym gatunkiem trawy. Przykładem tak dobranej mieszanki jest lucerna odmiany Radius i kostrzewa łąkowa lub odmiana lucerny Luzelle z mieszanką wczesnych odmian kupkówki pospolitej. Tak obsiane pastwiska dają wysoki plon i zapewniają trwałość lucerny w okresie trzyletniego wypasania.
Lucerna i trawy
Przy układaniu mieszanek z lucerny i traw na trwałe łąki i pastwiska należy pamiętać o:
– zbliżonych wymaganiach klimatycznych i glebowych roślin,
– przydatności do określonego sposobu użytkowania,
– zgodnym rytmie rozwoju,
– harmonijnym przebiegu wegetacji,
– długotrwałości i stabilności plonowania.
Na pastwiska wysiewa się mieszanki gwarantujące ruń niewysoką i wyrównaną, która powinna być zwarta i obficie ulistniona. Trzeba pamiętać, że rośliny te będą udeptywane i często przygryzane przez zwierzęta, dlatego do mieszanek z lucerną najlepiej wykorzystać takie trawy jak życica trwała, wiechlina łąkowa i kostrzewa czerwona. Dodatkiem są trawy wysokie, jak kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa i kupkówka pospolita.
Odpowiednim gatunkiem trawy do uprawy w mieszance z lucerną na glebach bardzo dobrych i w warunkach suchych jest rajgras wyniosły, a na gleby nieco gorsze poleca się stokłosę spłaszczoną, kupkówkę pospolitą lub festulolium.
Do uprawy w warunkach wilgotnych najodpowiedniejsza jest tymotka łąkowa. W mieszankach z lucerną wysiewa się najczęściej jeden dobrany do warunków siedliska gatunek trawy. W zróżnicowanych warunkach glebowych i wilgotnościowych w mieszankach wysiewa się jednak dwa lub więcej komponentów trawiastych, co ma na celu przedłużenie okresu użytkowania zasiewu i utrzymania poziomu plonowania na stałym poziomie. Mieszanki wielogatunkowe lucerny i kilku gatunków traw z reguły plonują podobnie jak dwugatunkowe, ale są korzystniejsze pod względem większej trwałości runi i składu chemicznego suchej masy.
Wypas
Lucerna z trawami może być użytkowana pastwiskowo, jednak wypasanie trzeba prowadzić z odpowiednią częstotliwością i z jak najmniejszą szkodliwością dla porostu. Pastwiskowe użytkowanie mieszanek najlepiej rozpocząć po osiągnięciu przez rośliny wysokości 35-40 cm, co zbiega się z fazą pąkowania lucerny. Skarmianie lucerny o tej wysokości pozwala w dużym stopniu na ograniczenie schorzeń układu pokarmowego zwierząt. Następne wypasy należy przeprowadzić po miesięcznym odrastaniu zielonki.
Długość wypasu wpływa na plonowanie i trwałość pastwiska. Wypas krótkotrwały (trwający 1–2 dni) jest korzystniejszy od wypasu długotrwałego (trwającego 7–8 dni) z powodu wyższych plonów, lepszego wyjadania oraz trwałości roślin. Ponadto wypas długotrwały powoduje uzyskanie większej wartości białkowej paszy niż krótkotrwały, lecz mniejsza jest obsada roślin lucerny.
Mniej intensywne użytkowanie pastwiskowe wielogatunkowych mieszanek lucerny z trawami, co 35 i 45 dni, czyli 3-4 wypasy w sezonie wegetacyjnym, jest korzystniejsze ze względu na plon suchej masy i paszy pobranej przez zwierzęta niż wypas intensywny, co 21 i 28 dni, dający 6 lub 5 wypasów w roku. Wadą mniej intensywnego wypasania jest pozostawienie większej masy niedojadów.
Stosowanie wyższej obsady i obciążenia zwierząt na pastwiskach z lucerny powoduje wolniejszy odrost roślin oraz ich zanikanie. Dobre pastwisko z lucerny powinno zapewnić w czasie 8 godzin wypasu pobranie przez krowy 6–8 kg suchej masy w ciągu dnia, co stanowi około 40% ich zapotrzebowania w okresie laktacji.
Z reguły w pierwszym roku wypasania pastwisko wykorzystywane jest lepiej niż w kolejnych latach. Dzieje się tak dlatego, że pozostaje po zwierzętach więcej odchodów i niedojadów. Prawidłowa uprawa i zbiór pozwalają na 2-3-letnie użytkowanie lucernika i 3-4-letnie użytkowanie mieszanek lucerny z trawami.
Źródło: Anna Matusik, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.modr.mazowsze.pl, fot. sxc.hu
