Rolnictwo węglowe: przykłady praktyk i wymagania

Założeniem ekoschemtu rolnictwo węglowe jest wspieranie praktyk rolniczych, które m.in. zwiększają składowanie węgla w glebie, magazynują CO2 z atmosfery w roślinach oraz zmniejszają jego emisję. W ramach tego ekoschematu rolnik ma możliwość wyboru spośród wielu praktyk. Nim jednak przyjdzie wybór konkretnych praktyk, należy poznać konkretne wymagania punktowe.

Jak informuje Agencja Restrukturyzacji  i Modernizacji Rolnictwa ekoschemat rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, mogą realizować tylko te gospodarstwa, które spełniają warunek uzyskania minimalnej liczby punktów, która stanowi równowartość punktów, które rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji na co najmniej 25 % powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki (5 pkt/ha).

Przykład:

Gospodarstwo o powierzchni 10 ha użytków rolnych

25% * 10 ha =2,5 ha => 2,5 ha * 5 pkt/ha = 12,5 pkt.

– minimalna liczba punktów do realizacji: to 12,5 pkt. 

 Praktyki w ramach ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi:

• Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt – 5 pkt
• Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe – 5 pkt
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy – 1 pkt
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant z wapnowaniem – 3 pkt
• Zróżnicowana struktura upraw – 3 pkt
• Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji – 2 pkt
• Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo – 3 pkt
• Uproszczone systemy uprawy – 4 pkt
• Wymieszanie słomy z glebą – 2 pkt

Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt

Celem praktyki jest ochrona bioróżnorodności poprzez właściwe gospodarowanie na TUZ o niskiej wartości produkcyjnej. Praktyka będzie zachęcała do prowadzenia racjonalnego wypasu zwierząt, a także przyczyni się do przeciwdziałania negatywnemu trendowi jakim jest zaprzestawanie utrzymywania zwierząt trawożernych w gospodarstwach posiadających TUZ. Dodatkowo, wymóg polegający na zakazie przeorywana TUZ w trakcie trwania zobowiązania, wzmocni znaczenie wspieranych TUZ w sekwestracji węgla.

Wymagania

– Obsada zwierząt trawożernych w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i

maksymalnie 2 DJP/ha TUZ w okresie wegetacyjnym roślin

– Zakaz przeorywania TUZ w okresie realizacji ekoschematu.

Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe

Celem praktyki Międzyplony ozime / Wsiewki śródplonowe jest poprawa stanu i ochrona gleby. Międzyplony mają za zadanie pokrycie gleby roślinnością, szczególnie w okresach newralgicznych, w których gleby są narażone na erozję, dzięki czemu ograniczają wymywanie składników do wód podziemnych. Uprawa międzyplonów oraz wsiewek śródplonowych zwiększa pochłanianie CO2 w rolnictwie, poprzez wiązanie go w materii organicznej.

Wymagania

a) dokonanie siewu międzyplonów ozimych w terminie od dnia 1 lipca do dnia 1 października i utrzymanie ich, co najmniej do dnia 15 lutego roku następującego po roku złożenia wniosku, przy czym po dniu 15 listopada dopuszcza się ich mulczowanie albo

b) utrzymanie wsiewki co najmniej do wysiewu kolejnej uprawy w plonie głównym lub przez co najmniej 8 tygodniu od dnia zbioru uprawy w plonie głównym w roku składania wniosku o przyznanie płatności,

c) zakaz stosowania środków ochrony roślin:

– na międzyplonach ozimych – przez okres od ich wysiewu co najmniej do dnia

15 lutego roku następującego po roku złożenia wniosku,

– w przypadku wsiewek śródplonowych – przez okres ich utrzymania określony w lit. b,

d) zakaz, o którym mowa w lit. c tiret pierwsze, obejmuje również zakaz stosowania zapraw nasion; 

Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy

Celem praktyki jest właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do zasobności gleb w azot, fosfor, potas, magnez, wapń (N, P, K, Mg i Ca) i potrzeb roślin z wykorzystaniem analizy gleby i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia. Analiza chemiczna gleby umożliwia zastosowanie optymalnych ilości nawozów, co pozwoli na uniknięcie wprowadzenia zbyt dużej ich ilości do gleby oraz ograniczenie ich wymywania i przenikania do wód gruntowych.

Wymagania

a) wykonanie chemicznej analizy gleby w zakresie P, K i Mg oraz pH,

b) opracowanie planu nawozowego określającego dawki składników pokarmowych (N, P, K i Mg oraz potrzeby wapnowania) – przy użyciu narzędzia INTER-NAW lub innego narzędzia służącego opracowaniu planu nawozowego,

c) przestrzeganie planu nawozowego określającego dawki składników pokarmowych (N, P, K i Mg oraz potrzeby wapnowania), przy czym dopuszczalne jest stosowanie dawek nawozów niższych niż określone w planie nawożenia,

d) prowadzenie rejestru zabiegów agrotechnicznych na formularzu opracowanym przez Agencję i udostępnionym na jej stronie internetowej, zawierającego co najmniej: oznaczenie powierzchni, nr działki ewidencyjnej, wielkość powierzchni, datę wykonania zabiegu, rodzaj uprawy, rodzaj wykonanego zabiegu, nazwę nawozu, zastosowaną ilość nawozu

Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant z wapnowaniem

–  Wariant z wapnowaniem obejmuje opisany wyżej zakres podstawowy rozszerzony o zastosowanie wapnowania, którego potrzeba wynika z przeprowadzonych w ramach wariantu podstawowego badań gleby, przy czym wsparcie do wapnowania przysługuje do powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH poniżej lub równej 5,5, na których wykonywany jest zabieg wapnowania. Wsparcie w zakresie wapnowania do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na 4 lata.

Zróżnicowana struktura upraw

Celem praktyki jest poprawa jakości gleby i potrzeba odbudowy materii organicznej poprzez wzbogacenie struktury upraw o gatunki roślin, które wpływają zarówno na dodatni bilans materii organicznej, jak i na zwiększanie się różnorodności biologicznej. Wymóg udziału co najmniej trzech różnych upraw w gospodarstwie przyczyni się do ograniczania monokultur na gruntach ornych.

Wymagania

a) uprawy, która zajmuje największą powierzchnię gruntów ornych, nie przekracza 65%,

b) każdej z trzech upraw nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie – w przypadku zastosowania trzech upraw,

c) każdej z dwóch największych upraw nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie i udział pozostałych upraw łącznie, innych niż trzy największe uprawy, nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie – w przypadku zastosowania więcej niż trzech upraw,

d) upraw mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej wymienionych w wykazie nr 1 w załączniku nr 5 do rozporządzenia stanowi co najmniej 20%,

e) zbóż wymienionych w wykazie nr 2 w załącznika nr 5 do rozporządzenia nie przekracza 65%,

f) upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej wymienionych w wykazie nr 3 w załącznika nr 5 do rozporządzenia nie przekracza 30%;

Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji

Celem praktyki jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery poprzez działanie polegające na wymieszaniu obornika w okresie maksymalnie 12 godzin od jego aplikacji na glebę. W znaczny sposób wpłynie to na ograniczenie emisji amoniaku. Dodatkowo praktyka pozwoli na ograniczenie emisji podtlenku azotu.

 Wymagania

–  Wymieszanie określonej ilości obornika z glebą maksymalnie w ciągu 12 godzin od aplikacji na gruncie ornym;

– Potwierdzenie realizacji tej praktyki za pomocą tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR.

Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo

Celem jest ograniczenie emisji amoniaku ze stosowanych na gruntach, płynnych nawozów naturalnych. Aplikacja doglebowa przyczynia się do lepszego wykorzystania składników pokarmowych dostępnych w nawozach naturalnych przy jednoczesnym ograniczeniu emisji amoniaku i podtlenku azotu i ogranicza emisję amoniaku na poziomie do ok. 90%.

Wymagania

– Stosowanie określonej ilości płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych.

Uproszczone systemy uprawy

Głównym celem jest zachowanie naturalnych zasobów przyrody przy równoczesnym osiąganiu zadowalających plonów. Uprawa ta bazuje na wspieraniu naturalnych procesów biologicznych w glebie a wszelkiego rodzaju zabiegi uprawowe są zredukowane do niezbędnego minimum. W ramach praktyki systemu uprawy konserwującej wyróżnia się:

–  uprawę bezorkową – bezpłużną, gdzie pług zastępowany jest innymi narzędziami uprawowymi, np. przez bronę talerzową, kultywator ścierniskowy, spulchniacz obrotowy.

–  pasową uprawę roli (strip-till), która polega na spulchnieniu pasa gleby wzdłuż rzędów rośliny uprawnej.

Ograniczenie zabiegów uprawowych zmniejsza ilość spalin trafiających do atmosfery.

Uprawa traw na gruntach ornych z uwagi na jej charakter (prowadzenie w cyklu wieloletnim, standardowo stosowana technika uprawy) nie może zostać objęta wsparciem w ramach praktyki

Wymagania

Na gruntach ornych uprawa roślin prowadzona jest w formie uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip – till), przy czym:

– zabiegi uprawowe wykonywane są z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek

pożniwnych i przedsiewnych,

–  po zbiorze uprawy pozostawia się na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu.

– Konieczne jest prowadzenie rejestru zabiegów agrotechnicznych na formularzu opracowanym przez Agencję i udostępnionym na jej stronie internetowej, zawierającego co najmniej: oznaczenie powierzchni, nr działki ewidencyjnej, wielkość powierzchni, datę wykonania zabiegu, rodzaj uprawy, rodzaj wykonanego zabiegu;

Wymieszanie słomy z glebą

Wykorzystanie słomy do utrzymywania lub zwiększania poziomu zawartości materii organicznej oraz składników pokarmowych w glebach jest najskuteczniejszym działaniem zapewniającym utrzymanie żyzności gleby. Przyorana słoma wzbogaca glebę w próchnicę, co poprawia właściwości chemiczne, fizyczne i biologiczne gleby. Zapewnia powrót do gleby składników mineralnych niezbędnych dla rozwoju roślin. Słoma jest również ważnym źródłem węgla powracającego do gleby.

Wzrost zawartości próchnicy o 1% zwiększa o 30% retencję wodną gleb.

Zgodnie ze stosowanymi w Polsce współczynnikami reprodukcji i degradacji materii organicznej, współczynnik odnowy materii organicznej dla 1 tony masy słomy wynosi średnio +0,175–0,210. Dla porównania – dla 1 tony obornika wynosi +0,070, a dla 1 m3 gnojowicy +0,014–0,028.

Wymagania

–  Rozdrobnienie i wymieszanie całej słomy z glebą lub jej przyoranie po zbiorze plonu głównego na gruntach ornych.

– Prowadzenie rejestru zabiegów agrotechnicznych na formularzu opracowanym przez Agencję i udostępnionym na jej stronie internetowej, zawierającego co najmniej: oznaczenie powierzchni, nr działki ewidencyjnej, wielkość powierzchni, datę wykonania zabiegu, rodzaj uprawy, rodzaj wykonanego zabiegu.

Ekoschematy powierzchniowe: do kiedy wnioski, jakie płatności?

Opracowanie:
Marta Ceglarek
Aleksander Poznański