Jednym z kluczowych czynników decydujących o rozwoju sadów oraz opłacalności produkcji owoców jest ich jakość. Oczekiwania odbiorców i konsumentów docelowych stale rosną, ich zainteresowanie wzbudzają tylko produkty najwyższej jakości. Aktualnie istotny jest nie tylko wygląd owoców i ich walory smakowe, ważna jest także zawartość składników pokarmowych oraz brak pozostałości środków ochrony roślin. Przed sadownikami stawiane są coraz bardziej rygorystyczne wymagania związane z jakością oferowanych produktów.
Do najważniejszych zadań w produkcji owoców wysokiej jakości jest dostarczenie drzewom odpowiednich składników pokarmowych w ilościach niezbędnych do prawidłowego rozwoju i wzrostu drzew w kolejnych fazach wegetacji. Bardzo ważny jest zatem wybór nawozów, w których składniki pokarmowe powinny występować w formach łatwo dostępnych dla roślin.
Nie mniej istotny jest również sposób i czas aplikacji nawozów, tak aby składniki pokarmowe zostały dostarczone we właściwym momencie do różnych części roślin (pień, pędy, pąki, liście, owoce).
Wapń decyduje o jakości owoców
Specjalne znaczenie dla jakości owoców spełnia wapń, determinuje bowiem ich jędrność, poprawia zdolność przechowalniczą. Niestety, z powodu ograniczonego przemieszczania się tego pierwiastka do części generatywnych, w tym owoców, nawet wysoka jego zawartość w glebie nie zapewnia dostatecznej ilości w owocach. Dolistne odżywianie drzew owocowych wapniem jest niezbędne i stanowi integralną część pełnych programów nawożenia.
Zawartość wapnia w owocach uzależniona jest od wielu czynników biologicznych (wiek drzew, siła wzrostu pędów, odmiana i podkładka), uprawowych (właściwości gleby, wilgotność gleby, stosowane nawozy) oraz środowiskowych (warunki pogodowe, występowanie przymrozków, opady atmosferyczne).
Optymalna zawartość wapnia w glebie jest konieczna, aby było możliwe pobieranie tego składnika pokarmowego przez system korzeniowy. Ponadto wapń poprawia strukturę gleby i zapobiega jej zaskorupianiu, reguluje pH gleby, wspomaga aktywność drobnoustrojów glebowych (przyspiesza rozkład masy organicznej) oraz ułatwia rozwój systemu korzeniowego. Buduje ściany komórkowe, dzięki czemu struktura tkanek jest stała i stabilna. Reguluje gospodarkę hormonalną roślin, poprawia efektywność zapylenia i zawiązywania owoców. Zwiększa odporność na choroby grzybowe i fizjologiczne (gorzka plamistość podskórna, szklistość miąższu, zbrązowienie przygniezdne, rozpad chłodniczy lub mączysty, skorkowacenia przetchlinkowe, oparzelizna powierzchniowa), bierze udział w kontroli gospodarki wodnej roślin. Sprzyja równomiernemu dojrzewaniu owoców, ale przede wszystkim zwiększa ich jędrność i poprawia właściwości przechowalnicze. W przypadku owoców miękkich wapń dodatkowo ogranicza ich pękanie i sokowanie.
Generalnie przy niedoborze wapnia owoce są mniejsze, mają skłonność do oparzeń słonecznych, a twarde korkowacieją.
Pierwiastek ten wchodzi w skład enzymów oddechowych, co poniekąd także przekłada się na jakość uprawianych owoców – przy niskiej zawartości tego pierwiastka następuje intensyfikacja procesu oddychania, a przez to i utrata turgoru. Niedobory wapnia potęgują się przy zbyt silnym wzroście wegetatywnym drzew oraz przy nadmiernie wyrośniętych owocach. Pozakorzeniowe dostarczanie wapnia jest zabiegiem obligatoryjnym.
Dolistne dokarmianie wapniem
Aby owoce dobrze zaopatrzyć w wapń należy zadbać o dostateczną ilość tego pierwiastka w glebie w łatwo przyswajalnej formie, zapewnić dobre zaopatrzenie młodych zawiązków poprzez dokarmianie już w początkowym okresie kwitnienia, a zabieg najlepiej jest powtórzyć także gdy proces kwitnienia będzie się kończył. Z kolei, by zmniejszyć tempo spadku koncentracji wapnia w rosnących owocach także niezbędne jest ich dokarmianie.
Zawartość wapnia na przykład dla jabłek wynosić powinna minimum 5 mg Ca/100 g świeżej masy owoców. Warto jednak korzystać z opracowanych programów nawożenia i przestrzegać zaleceń, gdyż nadmierne zaopatrzenie drzew owocowych w ten pierwiastek może doprowadzić między innymi do wystąpienia niedoborów innych pierwiastków, jak choćby żelaza, manganu, potasu czy boru. Przekarmienie roślin wapniem obniży także walory smakowe owoców.
Warto zatem zastanowić się nad wyborem odpowiedniej strategii odżywiania sadów wapniem. Należałoby wybrać preparat, który gwarantuje optymalne zaopatrzenie roślin w wapń przy zastosowaniu niskich dawek. Dobrze, by działał w dwojaki sposób – stymulował pobieranie wapnia z gleby i jego transport do najmłodszych części roślin (efekt pompy auksynowo-wapniowej) oraz dostarczał łatwo przyswajalny organiczny wapń bezpośrednio w zabiegu pozakorzeniowym.
Korzyści płynące z dokarmiania drzew owocowych wapniem są nie do przecenienia. Jednak najważniejszym i niepodlegającym dyskusji argumentem, przemawiającym za jego stosowaniem jest wpływ tego pierwiastka na jakość uzyskiwanego plonu. Owoce deserowe muszą spełniać oczekiwania konsumentów, które z roku na rok są coraz wyższe. Ważne są zarówno walory smakowe i odżywcze, jak też wygląd owoców – ich jędrność, czy barwa. Towar złej jakości, nie spełniający tych oczekiwań nie znajdzie nabywców. Warto więc zapewnić sadom odpowiednie zaopatrzenie w wapń.
Anna Rogowska na podstawie „Poradnika sadowniczego – jabłoń”, fot. Kamila Szałaj
