Wpływ COVID-19 na sektor rolny, leśny i rybołówstwa

Ze względu na postępy w kampanii szczepień w UE pojawiają się pozytywne sygnały gospodarcze, sytuacja pozostaje jednak niepewna. Sektor rolny zmaga się mimo wszystko z licznymi wyzwaniami, związanymi między innymi ze wzrostem kosztów produkcji (np. paszy, nawozów i paliwa), a także dostępnością środków produkcji, rozwojem sytuacji handlowej i skutkami kiepskiej pogody. Przykładowo, ceny paszy i dodatków paszowych poszły w górę o ponad 3%. Mimo że sytuacja transportu produktów rolno-spożywczych się poprawiła, nadal występują poważne trudności związane z procedurami celnymi w przypadku handlu z krajami trzecimi (np. brexit) i wyższymi kosztami.

Łańcuch rolno – spożywczy wykazał się dużą odpornością

Badania pt. „Wstępne skutki pandemii Covid-19 dla europejskiego rolnictwa” wskazują, że podczas pandemii „łańcuch dostaw produktów rolno-spożywczych w UE wykazał się wysoką odpornością. Wartość produkcji rolnej spadła o jedyne 1,4% w 2020 r. w stosunku do roku 2019, a w porównaniu do średniej z lat 2015-2019 wzrosła o 2,9%”.Niemniej jednak, sektory zależne w znacznej mierze od gastronomii (np. wino, wołowina i cielęcina) doświadczają poważnych trudności. Sektory kwiatów, roślin ozdobnych i cukru również poniosły znaczne straty finansowe. Dochody rolników zmniejszyły się w stosunku do roku 2019 (-7,9%, tj. 7,1 mld euro). Unijne rolnictwo poradziło sobie z niedoborem „wywołanym przez ograniczenia przemieszczania się (1 mln pracowników sezonowych w rolnictwie); opóźnieniami w dostawach żywności, surowców i innych środków produkcji rolnej, a także spowolnieniem produkcji żywności ze względu na ogniska wirusa w zakładach przetwórczych”.

Mimo że „odpowiedź UE była skuteczna i pozwoliła na zachowanie integralności jednolitego rynku”, by lepiej reagować na przyszłe kryzysy należy rozważyć, między innymi „odłączenie rezerwy kryzysowej WPR od płatności bezpośrednich dla rolników”, by wzmocnić w ten sposób zdolność finansową UE w razie kryzysu.

Choć większość krajów prawidłowo wdrożyła wytyczne UE dotyczące pracowników sezonowych, ich dostępność w nadchodzącym sezonie nadal budzi pewne obawy. Pozostałe kwestie dotyczą między innymi zabezpieczeń społecznych, gdy pracownicy są zatrudnieni jednocześnie w kilku państwach członkowskich. Okres kwarantanny wprowadzonej przez organy władzy różni się w poszczególnych krajach, co jest źródłem dodatkowych kosztów. Zakłóca to proces rekrutacji, zwłaszcza w przypadku pracowników transgranicznych. Ponadto pracownicy nie zawsze są objęci programami szczepień w kraju docelowym.

Analiza sektorowa:

Warzywa i owoce, kwiaty i rośliny ozdobne

Sady owoców pestkowych, a w mniejszym stopniu jabłkowe i gruszkowe ucierpiały z powodu przymrozków, które wystąpiły w wielu państwach członkowskich. Z szacunków wynika, że produkcja brzoskwiń i nektarynek w UE zmniejszy się o 18% w stosunku do roku 2020 ze względu na szkody wyrządzone przez mróz i wyniesie w sumie 2 420 821 ton. Produkcja moreli osiągnie poziom 344 000 ton, czyli spadnie o 40% w porównaniu do średniej z lat 2015-2019. Ze względu na niebywałą powagę sytuacji, sektor warzyw i owoców wezwał Komisję do udzielenia wszelkiego możliwego nadzwyczajnego wsparcia i do udostępnienia dodatkowych środków na szczeblu UE, by zrekompensować straty poniesione przez dotkniętych producentów, zob. FL(21)2878 (rev.1). Ceny jabłek i świeżych pomarańczy są rekordowo wysokie. Ceny pomidorów osiągnęły najwyższy poziom w marcu/kwietniu. Aczkolwiek UE importuje coraz więcej pomidorów z Maroka i Turcji.

Po wystąpieniu przymrozków, w niektórych regionach trzeba było dokonać ponownych nasadzeń. Plantatorzy ograniczyli produkcję wyrobów świeżych przeznaczonych dla branży gastronomicznej (np. sałaty). Dystrybutorzy nakładają kary na dostawców, jeśli ci spóźnią się z dostawą, nawet jeśli opóźnienia wynikają z ograniczeń związanych z Covid-19. Najpoważniejsze problemy to nadal dostęp do sezonowej siły roboczej, zamknięcie sektora gastronomii, rosnące koszty wywozu, rosyjskie embargo i wyższe koszty produkcji. Od stycznia sytuacja sektora kwiatów i roślin ozdobnych się poprawia ze względu na ponowne otwarcie kanałów sprzedaży. Pewnych trudności dostarczają rosnące ceny surowców.

Ziemniaki

Ze względu na niższy popyt, ceny rynkowe nie przekraczają kosztów produkcji. Plantatorzy muszą poradzić sobie z nadwyżką produkcji. Ceny na rynkach kasowych niedawno zwiększyły się z 50 euro/t do 100 euro/t, co odzwierciedla wzrost popytu wywołany otwarciem gastronomii i przywróceniem imprez latem tego roku. Areał produkcji ziemniaka w BE, FR, DE, NL i FI zmniejszył się od 3 do 5% ze względu na niższe ceny umowne i wyższe koszty produkcji w roku gospodarczym 2021-2022. Sytuacja na rynku skrobi ziemniaczanej się pogarsza.

Zboża

Na rynku występują ekstremalne wahania. Ceny zbóż i roślin oleistych w UE rosną z miesiąca na miesiąc i z roku na rok. Popyt w Chinach nadal napędza ten wzrost cen, wraz z typową niepewnością dotyczącą pogody na początku letniego sezonu upraw. W UE-27 kiełkowanie i wzrost roślin się opóźniły ze względu na niskie temperatury. Ceny nawozów są najwyższe od 12 miesięcy. W kwietniu 2021 r. Chiny zmieniły swoje wytyczne dotyczące paszy dla zwierząt gospodarskich, by ograniczyć wykorzystanie kukurydzy i śruty sojowej w paszach dla trzody chlewnej i drobiu. Chiny proponują zastąpienie kukurydzy pszenicą, sorgo, jęczmieniem, ryżem lub maniokiem, a śruty sojowej rzepakiem, nasionami bawełny, mączką z orzeszków ziemnych, śrutą słonecznikową i suszonym wywarem gorzelnianym (DDGS). Wiele krajów stosuje obecnie ograniczenia przywozu i wywozu, jak kontyngenty taryfowe i/lub opłaty. Na rynku frachtu morskiego średnia wartość wskaźnika Baltic Dry (BDI) w maju 2021 r. była pięciokrotnie wyższa niż w roku ubiegłym, co wskazuje się na odbicie się po zeszłorocznym spowolnieniu wywołanym Covid-19. WTO zgodziła się na utworzenie dwóch nowych paneli ds. rozwiązywania sporów (jęczmień i olej palmowy).

Cukier – etanol

Konsumpcja cukru w branży spożywczej w UE spadła o 0,5 mln ton (-3%) w 2019/20 w stosunku do 2018/19. W 2020/21 zużycie cukru w unijnej branży spożywczej może zwiększyć się o 100 000 ton. Z szacunków wynika, że produkcja cukru w UE-27 wyniesie 14,5 mln ton (-11% z roku na rok). Zmniejszył się zarówno przywóz jak i wywóz. Na rynku światowym, ceny cukru surowego i białego poszły w górę w kwietniu i maju 2021, przeciętnie utrzymują się jednak poniżej ceny referencyjnej UE. Zapasy są niskie – Komisja szacuje, że pod koniec września 2021 r. wyniosą 1,1 mln ton (najniższy poziom od 2010 roku) – a areał uprawy buraka cukrowego w UE-27 zmniejszył się o 1,4%, UE nadal będzie więc importerem netto cukru w 2021/22.

Wino

Ze wstępnych szacunków wynika, że straty wynikające z przymrozków jedynie we Francji wyniosą 30% zbiorów w 2021 r. (2 mld euro). Apelujemy o przedłużenie nadzwyczajnego finansowania, środków zarządzania kryzysem i zezwoleń na nowe nasadzenia i przesadzanie winorośli do końca 2022 r. Pozytywne prognozy powinny pomóc sektorowi w pokryciu pewnych strat. Niemniej jednak, wywóz w kwietniu był mniejszy niż w latach ubiegłych, zarówno w odniesieniu do wolumenu jak i wartości.

Wieprzowina, drób i jaja

Produkcja wieprzowiny jest stabilna. Ceny zbytu są niezadowalające ze względu na wysokie koszty produkcji. Popyt rośnie dzięki lepszej pogodzie i otwarciu restauracji (np. sezon grillowy). Eksport zwiększył się o 30%  w porównaniu do roku ubiegłego. Sytuacja na rynku drobiu i jaj wydaje się być stabilna, z wyjątkiem zwyczajnych, rocznych wahań. Koszty produkcji są wysokie. Ze względu na powagę drugiej fali grypy ptaków, niektóre kraje/regiony jeszcze nie zniosły weterynaryjnego nakazu przetrzymywania ptaków z chowu na wolnym wybiegu w pomieszczeniach (>7 miesięcy). Wpływa to na ceny, po jakich rolnicy mogą sprzedać swoje produkty.

Produkty mleczarskie

Produkcja większości towarów spada w stosunku do poziomu z 2020 r. z wyjątkiem mleka skondensowanego i sera. Cena surowego mleka w UE jest stabilna względem ubiegłego miesiąca (+0,1%). Ceny masła, odtłuszczonego mleka w proszku i pełnego mleka w proszku idą w górę (odpowiednio +1,4%, +1,2% i +0,4%). Mimo wzrostu wywozu sera, odtłuszczonego mleka w proszku i pełnego mleka, eksport masła spada (-13%) w stosunku do roku 2020.

Wołowina i mięso baranie

Covid-19 jest bardzo odczuwalny w przypadku najwyższej jakości kawałków i cielęciny (gastronomia). Rynek powinien się dostosować do możliwości powrotu do normalności. Brexit skomplikował jednak sytuację na rynku.

Ceny w większości kategorii klasyfikacji tuszy rosną w porównaniu do roku ubiegłego (średnia A/C/Z-R3 +8,1%; cielęta płci męskiej typu mięsnego przeznaczone do dalszego chowu +18,9%). Zmniejsza się liczba ubojni, ogółem produkcja mięsa wołowego skurczyła się o 9,7% w stosunku do roku 2020 (styczeń-luty). Przywóz wołowiny czasowo się zmniejszył w stosunku do lat 2020 i 2019. Wywóz utrzymuje się na podobnym poziomie co w roku 2020 i jest wyższy niż w roku 2019 (styczeń-marzec).

Ceny jagniąt ciężkich (+20,3%) i lekkich (+15,5%) zdecydowanie wzrosły w porównaniu do roku ubiegłego. Produkcja mięsa baraniego spadła o 14,4% (styczeń-luty 2021) w stosunku do tego samego okresu w roku ubiegłym. Eksport zwiększył się średnio o 24% w porównaniu do stycznia-marca 2020, a import czasowo spadł o 19% w tym samym okresie (-23% Nowa Zelandia, -44% Australia, -41% Argentyna).

Oliwki i oliwa z oliwek

Produkcja oliwy z oliwek ma zwiększyć się o 10% w 2021 r. Ceny w UE powoli idą w górą, choć wciąż utrzymują się poniżej pięcioletniej średniej. Wzrasta konsumpcja w gospodarstwach domowych, gdyż osoby gotujące wolą oliwę z oliwek od innych olejów. Eksport powinien się nieznacznie zwiększyć, ze względu na znaczny spadek produkcji w krajach trzecich i dzięki zawieszeniu ceł USA. Nadal nie rozwiązano problemu dodatkowych opłat celnych, które USA nałożyły na dojrzałe hiszpańskie oliwki, co kosztuje hiszpańskich producentów miliony euro w utraconym eksporcie i opłatach sądowych.

Napoje spirytusowe

Sytuacja sektora napojów spirytusowych znacznie się różni w zależności od kraju. W niektórych państwach rynek jest stabilny, a konsumpcja w gospodarstwach domowych rośnie, w innych odnotowano znaczny spadek produkcji i sprzedaży zarówno produktów premium jak i standardowych. Zmniejszył się zarówno przywóz jak i wywóz. Ponowne otwarcie branży gastronomicznej wpłynęło na poprawę prognoz.

Źródło: KRIR