Klimatolog: nie umiemy przewidywać trąb powietrznych

Nie potrafimy z dużym wyprzedzeniem przewidywać wystąpienia trąby powietrznej – powiedział w niedzielę prof. Tadeusz Niedźwiedź, klimatolog z Uniwersytetu Śląskiego. Dodał, że można tylko stwierdzać warunki, którym trąba może, ale nie musi towarzyszyć.

Prof. Niedźwiedź zauważył, że nawet z 7-dniowym wyprzedzeniem udaje się z dużym prawdopodobieństwem określić: wartość ciśnienia, wysokość temperatury, kierunek i siłę wiatru. "Natomiast problem z prognozowaniem zjawisk lokalnych, takich jak trąba powietrzna, wynika z ich dużej losowości, a także z chaosu, jaki panuje w atmosferze" – wyjaśnił.

Dodał, że trąbę można śledzić właściwie dopiero, kiedy się pojawi. Zauważył, że "sygnałów świadczących o jej ewentualnym nadejściu nie wyłapuje nawet sieć stacji meteorologicznych, gdyż główne stacje rozmieszczone są mniej więcej co 60-80 km". "W efekcie dostajemy co najwyżej ostrzeżenia, że istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia burz z gradem i silnymi wiatrami. I z ewentualną możliwością wystąpienia powietrznych trąb" – powiedział prof. Niedźwiedź.

Trąby powietrzne w naszych szerokościach geograficznych mają stosunkowo niewielką średnicę: od kilku do kilkudziesięciu metrów. Wyrastają zwykle w przedniej części chmury burzowej zwanej Cumulonimbusem, mają postać leja skierowanego ku powierzchni Ziemi. Ich powstaniu sprzyjają warunki charakterystyczne dla styku dwóch mas powietrza, które silnie różnią się temperaturą i wilgotnością.

Z dokumentacji historycznej wiemy, że podobne zjawiska zdarzały się w Polsce od zawsze. "Niektórzy mówią, że ich dynamika nasila się wraz z ociepleniem, i że trąb powietrznych jest obecnie nieco więcej, niż kiedyś. Wydaje mi się jednak, że nie jesteśmy w stanie udowodnić tego wprost. Choć obecnie niemal każdą trąbę powietrzną rejestrujemy na bieżąco, m.in. za pomocą radaru IMGW, to za mało wiemy na temat podobnych zdarzeń w czasach, gdy nie prowadzono jeszcze tak dokładnych pomiarów" – powiedział klimatolog.

Trąby powietrzne, które w sobotę przeszły w rejonie województwa kujawsko-pomorskiego, zniszczyły wiele budynków i lasów. Przykładowe opisy dawniejszych zniszczeń, spowodowanych tym samym żywiołem, zamieszczono na internetowej stronie IMGW. Czytamy tam m.in. o trąbie powietrznej, która w 1931 r. zaatakowała okolice Lublina. Towarzyszący jej wiatr o prędkości od 110 do 145 m/s zniszczył budynki, których mury miały grubość 50 centymetrów, przewrócił stojące na szynach kolejowych załadowane wagony towarowe i powyginał konstrukcje żelazne.

Natomiast trąba przechodząca w 1956 r. nad centrum Szczecina powyginała żelbetowe latarnie na wysokości 2 m nad gruntem i powywracała ciężarówki wyładowane cegłami.

W lipcu 2004 r. kilka trąb powietrznych przeszło jednocześnie przez środkową i wschodnią część Polski. Jedna z nich (idąca przez Wiktorów) zniszczyła budynki i "zassała" człowieka, przeniosła go kilkanaście metrów – ofiara wyszła ze zdarzenia cało.

Prof. Niedźwiedź zauważył, że największe doświadczenie w badaniach tych zjawisk mają Amerykanie. W USA nazywa się je tornadami. Występują tam o wiele częściej (tzw. pas tornad biegnie przez stany Arkansas, Południowa Dakota, Missouri i Tennessee) i są silniejsze.

Tornada bada się w USA za pomocą gęstej sieci radarów dopplerowskich, które obserwują rozmieszczenie burz i śledzą ruch, jaki zachodzi w ich wnętrzu.

"Ze względu na ogromne zagrożenie, rozwinięta jest tam (w USA – PAP) również sieć ostrzegania. Gdy zaczyna się tornado, system bez przerwy je śledzi, a odpowiednie służby na bieżąco przekazują radiowe ostrzeżenie o jego położeniu i prawdopodobnym dalszym szlaku. To daje ludziom szansę na schronienie się przed żywiołem. Domy w tym rejonie mają co prawda lekką konstrukcję, ale właściwie pod każdym z nich znajduje się dobrze zabezpieczona piwniczka" – opowiada.

Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl, fot. sxc.hu