Gleba jest podstawowym, niestety zaniedbywanym i niedocenianym zasobem naturalnym oraz podstawowym elementem umożliwiającym produkcję roślinną. Jej właściwości, żyzność i struktura bezpośrednio przekładają się na plonowanie roślin. Kluczowym celem jej uprawy powinno być dążenie do tego, by była w jak najlepszej kondycji, co w znacznej mierze zależne jest od równowagi pomiędzy poszczególnymi fazami gleby, w tym mikroorganizmami zamieszkującymi to środowisko.
Mikroorganizmy glebowe
Gleba to „naturalna manufaktura biologiczna”. Zasiedlają ją bakterie, promieniowce, grzyby, porosty, glony, pierwotniaki, nicienie, roztocza, skoczogonki, wazonkowce, dżdżownice, stawonogi, zwierzęta i rośliny wyższe. Cała ta bioróżnorodność wpływa na niezliczoną ilość procesów zachodzących w glebie, determinuje je.
Organizmy glebowe między innymi przyczyniają się do przemian materii, w wyniku których dotychczas niedostępne dla roślin formy związków stają się łatwo przyswajalne, biorą też czynny udział w procesach denitryfikacji, nitryfikacji bądź wiązania azotu atmosferycznego.
Ponadto, specyficzne interakcje zachodzące w ryzosferze pomiędzy roślinami a mikroorganizmami wpływają na prawidłowy rozwój korzeni i nadziemnej biomasy.
To właśnie mikroflora glebowa zwiększa odporność roślin na choroby, odpowiada za efektywniejsze zaopatrzenie w składniki odżywcze i substancje bioaktywne. Niektóre bakterie żyjące w ryzosferze są zdolne do wiązania azotu atmosferycznego, a także uwalniania niedostępnych składników pokarmowych znajdujących się w glebie.
Współżycie korzeni roślin z grzybami mikoryzowymi przynosi roślinom korzyści, które polegają na wspomaganiu pobierania wody i soli mineralnych oraz tworzeniu naturalnej bariery ochronnej przed fitopatogenami. Niektóre z saprofitycznych grzybów wspomagają procesy przemiany materii organicznej, zwiększają dynamikę i zdolność kiełkowania. Dzięki zdolnościom do szybkiego zasiedlania gleby ograniczają rozwój czynników chorobotwórczych, a przez to zwiększają zdrowotność i ogólną kondycję upraw.
Od tych wszystkich procesów zależą warunki uprawy roślin. Istnieje ścisła korelacja pomiędzy glebą, mikroorganizmami a roślinami. Wkład mikroorganizmów w ten skomplikowany układ zależności jest olbrzymi. Gwarantują one utrzymanie równowagi biologicznej gleby.
Pamiętajmy, iż organizmy glebowe wpływają pozytywnie na właściwości gleb. Żyzność gleb determinuje plonowanie roślin uprawnych. Od kondycji gleby zależy rentowność produkcji. Tylko gleby o odpowiednich właściwościach chemicznych i fizycznych oraz cechujące się wysoką aktywnością mikrobiologiczną mogą zagwarantować roślinom odpowiednie warunki wzrostu.
Producenci rolni, użytkownicy gruntów mają olbrzymi wpływ na kondycję gleby i jej życie biologiczne. Zawartość materii organicznej w glebie zależy w znacznym stopniu od systemu uprawy roli, zmianowania oraz nawożenia, przede wszystkim organicznego.
Bioróżnorodność gleb jest stale zagrożona. Każdy zabieg chemiczny zubaża życie biologiczne gleb. Niektóre związki trafiające do gleby są trudno biodegradowalne. Przedostawanie się ich do podłoża zakłóca równowagę ekosystemu glebowego, zmniejsza populację mikroflory. Zarówno intensywna uprawa, jak i nadmierna chemizacja rolnictwa ujemnie wpływają na bioróżnorodność ekosystemu glebowego. Nie tylko pogarszają właściwości i znacząco redukują aktywność mikroorganizmów, ale także prowadzą do kumulacji niebezpiecznych związków. Dodatkowo są odpowiedzialne za namnażanie się patogenów, które coraz częściej są odporne na działanie substancji aktywnych środków ochrony roślin.
Troska o glebę
Aktualnie ten problem ma zasięg globalny. Dlatego też troska o naturalną mikroflorę glebową i wzrost bioróżnorodności powinien być priorytetem każdego rolnika i ogrodnika.
Stale rosnące znaczenie rolnictwa zrównoważonego skłania zarówno środowisko naukowe, producentów nawozów, jak i rolników i ogrodników do poszukiwania technologii, które umożliwią ograniczenie stosowania nawożenia mineralnego i redukcję stosowanych pestycydów, oczywiście przy utrzymaniu wysokich plonów o odpowiednich parametrach handlowych. Dlatego coraz powszechniej powinno się korzystać z takich innowacyjnych technologii, które nie tylko w znaczący sposób zwiększą ilość składników pokarmowych, jakie rośliny mogą czerpać ze źródeł glebowych, ale poprawią jakość gleb. Przykładem może być zastosowanie innowacyjnych produktów zawierających konsorcja pożytecznych mikroorganizmów. Zapewniają one kompleksowe oddziaływanie na rośliny oraz odpowiednie ukierunkowanie procesów zachodzących w glebie i ryzosferze.
Oprócz wykorzystywania obornika i prawidłowego zagospodarowania resztek pożniwnych oraz stosowania odpowiednich płodozmianów i uprawy międzyplonów na zielony nawóz, warto rozważyć włączenie do agrotechniki zabiegów poprawiających jakość gleb, przede wszystkim zaś stosowania preparatów zawierających mikroorganizmy.
Pamiętajmy jednak, iż tego typu produkty są skuteczne pod warunkiem, że są one standaryzowane, to znaczy, iż zawierają tylko odpowiednio wyselekcjonowane szczepy, które mają szansę zasiedlić ekosystem w odpowiedniej, potwierdzonej certyfikatem ilości.
Gleba to dziedzictwo przyszłych pokoleń, a zachowanie jej w dobrej kondycji jest obowiązkiem i odpowiedzialnością producentów rolnych.
Anna Rogowska, fot. pixabay.com
