Przy ocenie ras mięsnych zwraca się szczególną uwagę na ich potencjał wzrostu (przyrosty masy ciała), umięśnienie (głównie najcenniejszych partii tuszy, czyli zadu i lędźwi) oraz wydajność rzeźną. Zdolność do szybkiego otłuszczania, czyli odkładania dużej ilości tłuszczu wewnętrznego i podskórnego, oceniana jest negatywnie. Jednak zmienność tych cech, a więc występujące różnice między osobnikami i rasami nie są takie duże, jak w przypadku produkcji mleka, gdzie różnica zdolności produkcji między rasami może być nawet kilkakrotna.
W stadach mięsnych krowy nie są dojone. Ich rola ogranicza się do urodzenia i wychowania cieląt oraz produkcji cennego nawozu organicznego. Stado mięsne może stanowić również sposób na poprawę wykorzystania i pielęgnację ziemi dotychczas nie najlepiej użytkowanej. Miarą produkcji w tych stadach jest liczba i masa ciała cieląt odsadzonych od krów – mamek na koniec sezonu pastwiskowego. W uproszczonych kalkulacjach przyjmuje się, że dla osiągnięcia podobnej opłacalności jak w chowie bydła mlecznego, w miejsce jednej krowy mlecznej trzeba utrzymywać trzy krowy ras mięsnych. Przy produkcji bydła mięsnego zaoszczędzić można ograniczając do minimum inwestycje w budynki i ich wyposażenie oraz minimalizując nakłady pracy.
Bardzo ważnym zagadnieniem jest wybór odpowiedniej rasy, najlepiej dostosowanej do istniejących uwarunkowań. Przy wyborze należy kierować się przede wszystkim zapotrzebowaniem rynku (łatwość zbytu, gust konsumentów), wymaganiami zwierząt i łatwością chowu przy minimalnych kosztach. W Polsce już ponad 60 procent populacji bydła mięsnego stanowią francuskie rasy limousine i charolaise. Poniżej podaję ogólną charakterystykę najbardziej popularnych na świecie ras mięsnych bydła.
ANGUS
Zaliczana do małych ras mięsnych, wcześnie dojrzewających i szybko rosnących. Dzięki pracom hodowlanym prowadzonym w USA uzyskano zwierzęta o wysokiej wyrostowości oraz późniejszym dojrzewaniu. Pozwala to prowadzić opas systemem ekstensywnym do wyższych mas ciała (550 kg) bez obawy nadmiernego otłuszczenia tuszy. Dorosłe buhaje ważą około 1000 kg, krowy 650 kg. Cechą dominującą jest bezrożność i czarne umaszczenie z aksamitną sierścią; występuje również angus o umaszczeniu czerwonym. Rasa charakteryzuje się małą masą cieląt po urodzeniu (30-35 kg), łatwością porodów i wielką troskliwością krów o potomstwo. Bydło to bardzo dobrze wykorzystuje pasze objętościowe, nawet gorszej jakości. Doskonale znosi gorsze żywienie i trudne warunki klimatyczne.
Pozytywne cechy tej rasy występują również u mieszańców uzyskanych w wyniku krzyżowania z krajowym bydłem mlecznym.
CHAROLAISE
Rasa francuska, największa pod względem kalibru i masy ciała. Dorosłe buhaje osiągają masę ciała 1100-1300 kg i 150 cm wysokości w kłębie, a krowy 750-900 kg przy 140 cm w kłębie. Umaszczenie śmietankowe do jasnożółtego; śluzawica, rogi i racice jasne. Zwierzęta późno dojrzewają, a krowy charakteryzuje przedłużony okres ciąży. Cielęta rodzą się duże (45-48 kg), co prowadzi niekiedy do trudnych porodów. Rasa wymagająca obfitego żywienia, nadająca się do wypasu na żyznych pastwiskach. Może być opasana do wysokiej masy ciała bez obawy przetłuszczania.
Rasa nadaje się do krzyżowania z krowami wieloródkami o łatwych porodach. Mieszańce wykazują szczególną przydatność do intensywnego opasania do ciężkiej masy ciała – nawet powyżej 600 kg. Potomstwo F1 dziedziczy zdolność do szybkiego wzrostu, dobrego wykorzystania pasz oraz niskiej zawartości tłuszczu przy bardzo dobrym umięśnieniu.
HEREFORD
Rasa stanowiąca największą populację bydła mięsnego na świecie. Zwierzęta średniego kalibru, wcześnie dojrzewające. Buhaje mają masę ciała około 900 kg, krowy 600 kg. Umaszczenie ciemnowiśniowe z białą głową, podgardlem, podbrzuszem i końcem ogona. Rasa odznacza się dobrą płodnością, doskonałą naturalną odpornością, łatwymi wycieleniami i dużą troskliwością krów o cielęta. Główną zaletą tego bydła jest bardzo wysoka zdolność przystosowania się do surowych warunków klimatycznych i ekstensywnych systemów żywienia; doskonale wykorzystują gorszej jakości użytki zielone. Wadą jest otłuszczenie tuszy, mniej efektowny wygląd oraz gorsze umięśnienie, co może utrudnić zbyt. W USA wołowina od zwierząt tej rasy cieszy się dużą popularnością ze względu na walory smakowe i upodobania konsumentów.
Jałowice i krowy kojarzone z buhajami hereford rodzą lekko i bez komplikacji, a ich potomstwo jest odporne na zmienne warunki klimatyczne i paszowe.
LIMOUSINE
Rasa francuska, w naszych uwarunkowaniach najlepsza dla przemysłu mięsnego (wysokie walory rzeźne i kulinarne), ceniona przez hodowców za łatwe porody i przeciętne wymagania żywieniowe. Nadaje się również do ekstensywnego chowu na otwartym powietrzu. Najlepszy wśród wszystkich ras instynkt stadny: zwierzęta nie oddalają się od grupy, a w przypadku zagrożenia przyjmują pozycję obronną. Dorosłe buhaje osiągają masę ciała 1100 kg, przy wysokości w kłębie 145 cm, a krowy odpowiednio 650-850 kg i 135 cm. Umaszczenie jednolicie czerwone, o odcieniach od ciemnowiśniowego do bułanego, z wyraźnym rozjaśnieniem sierści wokół śluzawicy, oczu i na kończynach. Zwierzęta są długie, o delikatnym kośćcu oraz dobrym umięśnieniu grzbietu i zadu. Popularność rasy wynika z doskonałych walorów tuszy i mięsa. Ubijane zwierzęta uzyskują bardzo dobrą wydajność rzeźną i najlepszą jakość mięsa. Krowy są bardzo płodne i długowieczne (8-11 lat, rodzą ponad 7 cieląt). Bydło tej rasy występuje we wszystkich strefach klimatycznych, co świadczy o wybitnych zdolnościach przystosowawczych do różnych warunków środowiskowych.
Bardzo łatwe wycielenia przy krzyżowaniu towarowym. Mieszańce nadają się do opasu intensywnego i ekstensywnego. Osiągają wysoką wydajność rzeźną, duży udział mięśni, a mały kości w tuszy.
PIEMONTESE
Rasa włoska, jedna z najlepszych na świecie, bardzo wytrzymała na zróżnicowane warunki utrzymania. Wybitne umięśnienie osobników męskich. Kaliber średni (buhaje 900 kg przy 145 cm w kłębie, krowy odpowiednio 600 kg i 140 cm). Umaszczenie siwobiałe lub jasnobeżowe; śluzawica, uszy, nogi i racice ciemno pigmentowe. Zwierzęta charakteryzuje szeroki grzbiet, dość płytka klatka piersiowa, cienka kość oraz bardzo dobre umięśnienie tułowia, zwłaszcza zadu (przerost mięśni). Wysoka wydajność rzeźna, tusza zawiera dużo mięśni oraz mało tłuszczu i kości. Masa cieląt 39-42 kg. Często występują podwójne pośladki.
Buhaje wykorzystywane do krzyżowania poprawiają u mieszańców wydajność rzeźną oraz cechy jakościowe mięsa. Umaszczenie mieszańców jest ciemne.
SALERS
Rasa francuska, bardzo rzadka w Polsce, zdolna do bytowania w najtrudniejszych warunkach. Zwierzęta charakteryzują się wielką odpornością i żywotnością oraz doskonałą płodnością, łatwością porodów i dobrą żywotnością cieląt. Najwyższa mleczność wśród ras mięsnych (około 9 litrów dziennie przez 6 miesięcy po wycieleniu). Bydło to może być utrzymywane bez budynków; drzewa, zarośla i obniżenia terenu stanowią dla salersów wystarczającą osłonę przed wiatrem i opadami. Zwierzęta tej rasy są wysokie, krowy osiągają 700-900 kg, buhaje 1100-1300 kg. Mięso jest szczególnie cenione przez smakoszy wołowiny; ma niespotykany smak, szybko się smaży i gotuje.
Krowy salers są najlepszym materiałem matecznym, nadającym się do krzyżowania towarowego z rasami mięsnymi o wysokim potencjale przyrostów i odkładania masy mięśniowej (limousine, charolaise). Najładniej umięśnione cielęta uzyskuje się przy krzyżowaniu krów salers z buhajami charolaise.
SIMENTALER
Bydło ogólnoużytkowe, ze średnią wydajnością mleka (4000-5000 litrów) o korzystnym składzie. Utrzymywane na prawie wszystkich kontynentach, w zróżnicowanych warunkach środowiskowych i klimatycznych. W Polsce buhaje osiągają przeciętną masę ciała 900-1100 kg, krowy 680 kg. Umaszczenie ciała dość zróżnicowane, od słomkowobiałej do wiśniowobrunatnej, głowa i kończyny białe. Kaliber duży, z silnie podkreślonymi cechami mięsnymi.
Mieszańce z bydłem mlecznym charakteryzują się dobrym tempem wzrostu i wykorzystaniem pasz oraz dobrym umięśnieniem i małym otłuszczeniem tuszy.
Karina Wroniecka
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Minikowo
Oddział w Przysieku
Źródło: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.kpodr.pl
