Rzepak jest ważną rośliną oleistą. Zainteresowanie rolników uprawą tej rośliny wynika z „łamania” długiego następstwa uprawy zbóż. Rzepak nie jest rośliną łatwą w uprawie, wymaga dużych nakładów na nawożenie, ochronę przed chwastami, szkodnikami i chorobami.
Wysokie plony zapewnia uprawa rzepaku na glebach żyznych, zasobnych w próchnicę i wapń. Rzepak wymaga starannej uprawy gleby i siewu nasion w optymalnym terminie agrotechnicznym. Rzepak charakteryzuje się również dużą zmiennością plonowania. W czasie mroźnych bezśnieżnych zim, może wymarzać.
O rzepaku ozimym
Nasiona rzepaku potrzebują do kiełkowania stosunkowo mało wody, 48-51% ciężaru suchego nasienia. Wschody roślin w optymalnych warunkach temperatury oraz zaopatrzenia w wodę i tlen trwają tylko 3 dni. Roślina wytwarza silny, palowy korzeń, który może osiągnąć maksymalnie 120-290 cm długości.
Główna masa korzeniowa rozwinięta jest w warstwie ornej. Rozgałęzienia boczne nie wyrastają z szyjki korzeniowej, ale zawsze z niżej położonej części korzenia. Przed zimą szyjka korzeniowa powinna osiągnąć grubość 1-2 cm, a rozeta 8-10 liści. Rozwój roślin przed zimą decyduje o wysokości uzyskiwanych plonów. Do prawidłowego rozwoju rzepak potrzebuje jesienią 75-85 dni pełnej wegetacji, z temperaturą minimalną powyżej 5oC. Reaguje na opóźnienie siewu, czyli skrócenie okresu wegetacji jesienią, mniejszą liczbą rozgałęzień bocznych wiosną. Każdy dzień opóźnienia siewu obniża plon nasion od 15 do 50 kg na 1 ha.
Rzepak wytrzymuje mrozy do -15oC (istnieją różnice odmianowe), a pod śniegiem do -30oC. W czasie zimy mrozoodporność spada, rośliny ulegają rozhartowaniu. Pąki kwiatowe mogą przemarzać w czasie majowych przymrozków. Rzepak ozimy jest wrażliwy na większe susze, jak i duże opady. Zapotrzebowanie na wodę jest zróżnicowane w poszczególnych fazach rozwojowych. Dodatni wpływ na plony nasion mają częste i dobrze rozłożone opady w okresie kwitnienia, ale jednocześnie niewysokie temperatury.
Optymalne ilości opadów i średnie temperatury dla rzepaku ozimego na glebach średnich wynoszą w:
- kwietniu 50 mm i 8oC,
- maju 70 mm i 13oC,
- czerwcu 75 mm i 16oC.
Rzepak nie ma szczególnych wymagań glebowych. Dobre plony zapewnią gleby żyzne, zasobne w próchnicę, niezakwaszone, o przepuszczalnym podłożu, w dobrej kulturze, klasy bonitacyjnej od I do IV a. Uprawa na glebach lżejszych jest opłacalna pod warunkiem zapewnienia dostatecznej ilości wody.
Odmiany
Aktualnie uprawiane odmiany rzepaku ozimego różnią się zdolnością tworzenia plonu nasion i tłuszczu, długością okresu wegetacji i odpornością na choroby. W gospodarstwach uprawiających duży areał rzepaku zaleca się wysiewać wcześniejszą i późniejszą odmianę. Pozwoli to na stabilizację plonów rzepaku w latach oraz rozłożenie żniw rzepakowych i zbiór we właściwej fazie.
Zmianowanie
Warunkiem dobrych plonów jest terminowy siew rzepaku w starannie doprawioną i odleżałą glebę. Tak więc, uprawa po jęczmieniu ozimym, grochu, wczesnych odmianach ziemniaka jest najlepsza.
Nawożenie przedsiewne
Rzepak ma duże wymagania pokarmowe, które muszą być pokryte z zasobów naturalnych gleby lub przez nawożenie. Nawożenie to podstawowy czynnik plonotwórczy. Bilans składników pokarmowych należy przeprowadzić w oparciu o aktualne wyniki analiz chemicznych na pH i zasobność gleby.
Obok azotu, fosforu, potasu, wapnia, magnezu rzepak pobiera duże ilości siarki, potrzebuje również mikroelementów: boru, manganu, cynku, molibdenu, miedzi i innych. Pierwiastki te powinny być przede wszystkim dostarczone do gleby, skąd mogą zostać pobrane przez korzenie rzepaku. Część ( azot, mikroelementy) może być dostarczona w formie dokarmiania dolistnego. Do wytworzenia 1 tony nasion z odpowiednią ilością biomasy rzepak potrzebuje: 50 kg azotu, 24 kg fosforu, 50 kg potasu 50 kg wapnia, 8 kg magnezu, 8 kg siarki i mikroelementy.
Rolnik może sporządzić bilans i wyliczyć, jaką ilość nawozu powinien dostarczyć do gleby, aby zapewnić oczekiwany poziom plonów i utrzymać zasobność gleby. Bardzo ważny jest odczyn gleby, najlepiej w granicach 5,8-6,5 pH.
Siew rzepaku
Do siewu należy używać nasion kwalifikowanych. O plonach rzepaku w dużej mierze decyduje ilość wysiewu nasion na 1 ha. W korzystnych warunkach panujących w czasie siewu na większości gleb można oczekiwać 90% wschodów, na zwięzłych glebach ilastych – 80% wschodów. Odmiany mieszańcowe złożone rzepaku ozimego wymagają rzadszego siewu. Dla naszych warunków klimatycznych wegetacji najbardziej korzystny jest wysiew 70-80 kiełkujących nasion na 1 m2.Optymalny termin siewu w naszym rejonie to 15-20 sierpnia.
Rzepak przed zimą powinien wytworzyć rozetę z 8-10 liści, gruby i długi korzeń palowy i co bardzo ważne, nisko osadzony pąk wierzchołkowy. Taki rozwój uzyskuje rzepak po 75-80 dniach jesiennej wegetacji w temperaturze powyżej 5oC. Z tego powodu ważny jest termin siewu nasion, nie można go zrekompensować większą ilością wysianych nasion na 1 ha i wyższym nawożeniem azotem jesienią.
Źródło: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.kpodr.pl, fot. sxc.hu
