Lepiej zapobiegać niż gasić – to powiedzenie odnieść można do procesu pozyskiwania dobrego mleka od zdrowych krów. Opracowane kilkadziesiąt lat temu zasady higienicznego doju, modyfikowane w oparciu o najnowsze osiągnięcia nauki i techniki, stanowią podstawę do ujawnienia genetycznych możliwości naszego stada, a tym samym zmniejszenia kosztów produkcji mleka.
Jedna złotówka zainwestowana w profilaktykę daje wiele złotówek zysku. Wysoki poziom drobnoustrojów w mleku to strata dla hodowcy, przetwórcy i konsumenta. Produkcja mleka to nie tylko krowa i jej otoczenie, ale i człowiek solidnie przygotowany do wykonywania czynności związanych z dojem.
Higiena rozpoczyna się od możliwie czystych i suchych legowiskach. Zastosowanie ściółki pozwala na utrzymanie w czystości wymion, dzięki czemu pracy z ich myciem i czyszczeniem jest mniej oraz zmniejszy się ilość bakterii w mleku. Przed rozpoczęciem doju należy usunąć obornik ze stanowiska w razie potrzeby świeżo pościelić (ok. 0,5 godz. przed dojem). Jeżeli czyszczenie strzyków zostanie przeprowadzone zgodnie z zaleceniami, przy użyciu odpowiedniego roztworu środka dezynfekującego oraz jednorazowego papieru do myci wymion, wówczas na skórze strzyków znajdować się będzie mało bakterii. W ten sposób w znacznym stopniu uniknie się przenoszenia zarazków wywołujących mastitis przez kubki udojowe.
Do czyszczenia dezynfekującego na mokro przed dojem można stosować tylko środki do tego celu dopuszczone, nieszkodliwe dla skóry i nie pozostawiające żadnych szkodliwych resztek. Porównując trzy najczęściej stosowane sposoby czyszczenia wymion przed dojem, otrzymano następujące wartości :
Ilość bakterii w mleku (względna) a sposób czyszczenia
- Czyszczenie wspólną ścierką wszystkich krów -100%
- Przy użyciu suchej ścierki jednorazowego użytku – 33%
- Czyszczenie dezynfekujące na mokro przy użyciu ścierki jednorazowego użytku – 25%
Dzięki czyszczeniu dezynfekującemu wymion na mokro początkowa zawartość bakterii w mleku zmniejsza się o 75%. Pozwala to na istotne wyeliminowanie drobnoustrojów ( bakterie, grzyby) wytwarzających zarodniki, które przyczyniają się do dużych strat w przetwórstwie mleka.
Zabiegi powyższe nie przyniosą korzyści i są nieopłacalne, jeżeli urządzenia udojowe nie będą utrzymywane w należytej czystości. W takim przypadku w mleku przeważają bakterie pochodzące ze źle wyczyszczonego i umytego urządzenia. Uwaga! kubki udojowe, które podczas doju spadły na stanowisko, przed kolejnym założeniem muszą być dokładnie wyczyszczone i umyte w dużej ilości czystej wody. W jednym gramie kału może się znajdować do 4 miliardów bakterii (1 gram kału podwyższa więc początkową zawartość bakterii w 100 litrach mleka o 40 tyś. w jednym ml.)
Kąpiel strzyków po doju
Szczególnie w stadach, od których mleko zawiera więcej niż 250 tyś. komórek somatycznych w 1 ml. lub w przypadku często powtarzających się problemów zdrowotnych wymion, należy strzyki bezpośrednio po zdjęciu kubków udojowych ( kiedy się jeszcze marszczą) zanurzyć w odpowiednim roztworze. W ten sposób unieszkodliwione zostaną bakterie znajdujące się na strzykach. Ze względu na fakt, że ok. 70% nowych infekcji przypada na okres zasuszania, strzyki krów zasuszonych, jak i wysoko cielnych jałówek powyżej 7 miesiąca należy również raz dziennie zanurzyć w roztworze dezynfekującym.
Do dezynfekcji należy stosować tylko te środki, które są do tego celu dopuszczone np. preparaty jodowe zawierające dodatki do pielęgnacji skóry. W tym momencie należy zastanowić się nad zasadnością stosowania kremów, które przy doju mechanicznym utrudniają i wydłużają pracę dojarza, oraz przyspieszają zużycie gum strzykowych. Gumy te w normalnych warunkach należy wymieniać jednocześnie we wszystkich kubkach udojowych co 6 miesięcy. Po tym okresie tracą one swoją elastyczność, gorzej doją, w konsekwencji pękają i stają się porowate. Takich gum nie można dobrze umyć, co prowadzi do zwiększenia liczby bakterii. w udojonym mleku.
Najczęstszym źródłem zanieczyszczeń surowego mleka bakteriami są źle myte i dezynfekowane urządzenia oraz sprzęt do mechanicznego doju. Około 90 % zawartości bakterii w surowym mleku pochodzi z urządzeń do doju, podczas gdy udział bakterii z innych przyczyn wynosi około 10%. Czystość dojarek to konieczność dla uzyskania w mleku niskiego poziomu bakterii oraz eliminowanie niebezpieczeństwa przenoszenia zarazków wywołujących choroby wymienia. Dla ,,uszczelnienia” przenoszenia zarazków chorobotwórczych na zdrowe krowy oraz inhibitorów do mleka, należy przestrzegać odpowiedniej kolejności podczas doju.
Dój należy rozpocząć od młodych i zdrowych krów, następnie krowy z zaburzeniami zdrowotnymi wymienia a na końcu te, które są leczone. Przestrzeganie zasad higieny, ścisła współpraca ze służbą weterynaryjną to nie tylko wysoka rentowność produkcji, ale mleko spełniające najostrzejsze wymogi przemysłu mleczarskiego oraz zadowolenie konsumenta.
Jerzy Mikołajczak
Źródło: Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, fot. sxc.hu
