Co lubi jęczmień?

15 czerwca 2011

Zboża jare powinno się wysiewać w terminie jak najwcześniejszym, gdy tylko warunki wilgotnościowe gleby pozwolą na ich uprawę. W związku z tym optymalny termin siewu zależy głównie od długości trwania zimy i waha się w granicach od 20 marca do 10 kwietnia.

Termin siewu jest jednym z głównych czynników agrotechnicznych. Ma on także charakter czynnika siedliskowego, jako że zależy od długości trwania warunków zimowych. Uzyskanie wysokiego plonu ziarna zbóż jest możliwe przy ich wysiewie w optymalnym terminie. Największe wymagania co do wcześności siewu wykazują owies oraz pszenżyto jare, które należy wysiewać w pierwszej kolejności, a zaraz za nimi pszenicę jarą. Tolerancja zbóż jarych na opóźnienie terminu siewu jest większa w przypadku doboru niektórych odmian mniej wrażliwych na skrócenie okresu wegetacyjnego, przy uprawie na glebach żyźniejszych i stosowaniu wyższych dawek nawożenia azotem oraz większej ilości wysiewu ziarna. Spośród gatunków zbóż bardziej tolerancyjny na opóźnienie siewu jest jęczmień pastewny.

$\"\"$ Browarny i pastewny
Jęczmień jest rośliną ciepłolubną, źle znosi nadmiar wilgoci i z tym związany niedobór powietrza w glebie, dlatego może być wysiewany o 4-5 dni później niż owies. W przypadku późnej wiosny racjonalne jest wysiewanie na większej powierzchni bardziej tolerancyjnego na opóźnienie siewu jęczmienia jarego pastewnego, kosztem innych zbóż pastewnych.

Opóźniony siew źle wpływa natomiast na jakość ziarna jęczmienia browarnego, ponieważ nadmiernie podwyższa zawartość białka w ziarnie, a tym samym pogorszenie parametrów jakości słodu. Dlatego siew jęczmienia browarnego powinien być jak najwcześniejszy, natomiast dopuszcza się opóźnienie siewu jęczmienia na cele pastewne – do 25 kwietnia w rejonie północno-wschodnim, a do 20 kwietnia w innych rejonach. W przypadku opóźnienia terminu siewu skraca się okres wegetacyjny zbóż. Związane jest to z oddziaływaniem wydłużonego dnia i wyższej temperatury na przyspieszenie rozwoju i dojrzewania roślin, co przyczynia się do zniżki plonu ziarna, głównie z powodu zmniejszenia rozkrzewienia produktywnego i liczby kłosów w łanie.

Wielkość tej zniżki plonu zależy od wielu czynników siedliskowo-agrotechnicznych, wpływających na stopień rozkrzewienia roślin, co decyduje o różnej tolerancji zbóż na opóźnienie siewu, w zależności od warunków ich uprawy.

$\"\"$ Ważne zależności
W seriach licznych doświadczeń Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa określono zależności między terminem siewu zbóż a właściwościami odmian, jakością gleby, dawką azotu, gęstością siewu i stopniem zachwaszczenia.

Zróżnicowanie cech fizjologiczno-pokrojowych odmian w obrębie wszystkich gatunków zbóż (w szczególności dotyczy to niejednakowej zdolności do krzewienia się roślin), powoduje różną tolerancję odmian na opóźnienie siewu. Niektóre odmiany charakteryzują się mniejszymi zniżkami plonu przy wysiewie w terminie opóźnionym i można zalecać ich uprawę w sezonach z występującym przedłużeniem zimy. Jest to spowodowane zachowaniem lepszej zdolności do rozkrzewienia produkcyjnego roślin w warunkach skróconego okresu ich krzewienia.

Dotyczy to też gatunków zbóż, gdyż silniej i szybciej krzewiący się jęczmień pastewny lepiej rekompensuje ujemny wpływ opóźnienia siewu niż inne zboża. Opóźnienie siewu wywiera większy ujemny wpływ na plonowanie zbóż jarych na glebach słabszych niż na glebach lepszych. Większa żyzność gleby wpływa bowiem dodatnio na rozkrzewienie roślin, łagodząc w pewnym stopniu ujemny wpływ na tę cechę opóźnienia siewu. Wczesny termin siewu w połączeniu z dobrymi warunkami glebowymi sprzyja wytwarzaniu większej masy wegetatywnej zbóż, co powoduje zagrożenie wylegania roślin.

W takim przypadku ważny jest dobór odmiany odpornej na wyleganie. W przypadku jęczmienia sztywniejszymi odmianami są: Johan, Binal, Frontier, Tocada, Sebastian, Prosa i Sezam, spośród pszenicy: Raweta, Zebra, Kosma, Cytra, Bombona, Histra i Pasteur, a wśród owsa: Furman, Krezus, Breton, Koneser i Polar. Konieczności przestrzegania wczesnego terminu siewu, szczególnie na glebach lżejszych sprzyja szybsze tempo przesychania takich gleb po zimie i możliwość szybszej ich uprawy.

$\"\"$ Pobudzający azot
W miarę opóźnienia terminu siewu korzystny wpływ na plonowanie zbóż wywiera zwiększenie dawki azotu. Silniej zaznacza się to w gorszych warunkach glebowych. Azot jest czynnikiem pobudzającym rośliny do lepszego krzewienia, natomiast opóźnienie siewu poprzez skrócenie fazy krzewienia roślin wpływa na to odwrotnie. Dlatego wzrastający poziom nawożenia azotem (do pewnej granicy) zmniejsza ujemny wpływ opóźnienia terminu siewu na liczbę kłosów na jednostce powierzchni, która jest głównym elementem struktury plonu ziarna zbóż. Jednak przy dużym opóźnieniu terminu siewu (po 20 kwietnia) wysokie dawki azotu nie mogą być wykorzystane przez rośliny. Duża obniżka plonu ziarna przy znacznym opóźnieniu siewu wiąże się bowiem z mniejszym pobraniem azotu przez rośliny w krótszym okresie wegetacji. Nie rekompensuje tego dodatni wpływ zarówno podwyższenia dawki azotu, jak i opóźnienia terminu siewu na zawartość białka w ziarnie zbóż, gdyż wzrost zawartości białka jest mniejszy w stosunku do spadku plonu.

W miarę opóźniania terminu siewu bardziej efektywne staje się zwiększenie gęstości siewu. Jest to spowodowane słabszym krzewieniem się roślin pod wpływem opóźnienia siewu oraz gorszym zwarciem łanu. Uzyskanie optymalnej liczby kłosów w łanie przy opóźnieniu siewu jest możliwe poprzez zwiększenie gęstości siewu. Bardziej wskazane jest to na glebach słabszych. Zwiększenie wysiewu ziarna nie wyrównuje w pełni ujemnego wpływu opóźnienia siewu na plony zbóż jarych, zwłaszcza przy dużym opóźnieniu, gdyż oprócz spadku liczby kłosów z przeciętnej rośliny, zmniejsza się także liczba ziaren w kłosie i nasila się wypadanie roślin.

$\"\"$ Chwasty się spieszą
Przy wczesnym terminie siewu zboża jare spotykają się z silniejszą konkurencją chwastów, w porównaniu ze stwierdzoną przy późnym wysiewie. Spowodowane jest to niższą temperaturą występującą na przełomie marca i kwietnia, która nie sprzyja szybkim wschodom zbóż, zwłaszcza ciepłolubnego jęczmienia. W takich warunkach chwasty mogą wschodzić szybciej od zbóż, co wymusza stosowanie pielęgnacji mechanicznej (brona lekka) tuż przed wschodami zbóż, a następnie na początku ich krzewienia i w dalszej kolejności stosowania oprysku herbicydem. W przypadku uprawy jęczmienia na polu zachwaszczonym racjonalny jest jego wysiew w terminie trochę późniejszym, gdy wystąpi odpowiednie ocieplenie.