Przebieg warunków pogodowych jesienią bieżącego roku jest dość korzystny do siewu zbóż ozimych. Na dzień pisania artykułu ( 05. 10. br.) pomimo kilku dni z opadami deszczu, zawansowanie w siewie zbóż jest dobre. Po wschodach zbóż należy lustrować plantacje, pod kątem występowania mszyc i skoczków, które oprócz wysysania soków i osłabienia roślin przed zimowaniem, są nosicielami wielu groźnych chorób wirusowych. Choroby wirusowe w ostatnich latach stanowią coraz większe zagrożenie dla zbóż, szczególnie na plantacjach zasianych w terminach agrotechnicznych. Prognozy na ten rok także nie są optymistyczne. Już obecnie obserwuję występowanie mszyc na plantacjach pszenicy zasianej ok. 17 – 20 września. Występowanie mszyc stwierdzono szczególnie na plantacjach zbóż prowadzonych w sposób intensywny pod kątem agrotechnicznym.
Choroby wirusowe można podzielić między innymi, ze względu na sposób infekcji/wektory. Wirusy występujące w zbożach przenoszone są przez mszyce, skoczki oraz drogą doglebową przez pierwotniaka glebowego Polymyxa graminis. Dokładne zidentyfikowanie chorób wirusowych wymaga wykonania testów serologicznych ( Test ELISA ), ponieważ objawy często można pomylić z objawami niedoboru makro- lub mikroelementów. Największe zagrożenie w zbożach powodują następujące choroby wirusowe:
1. Żółta karłowatość jęczmienia – BYDV (Barley yellow dwarf wirus)
Jest to choroba wirusowa wszystkich zbóż i kukurydzy. Najczęstszymi wektorami tego wirusa jest mszyca czeremchowo-zbożowa oraz mszyca różano-trawowa i zbożowa. Wirus tej choroby powoduje zahamowanie wzrostu roślin oraz przebarwienia na liściach. Stopień wyrazistości objawów jest najczęściej zróżnicowany i występuje w sposób widoczny na starszych roślinach, na oziminach dopiero wiosną. Kolorystyka przebarwień liści uzależniona jest od gatunku zboża. Na pszenicy zmiany są pomarańczowo-czerwone, na jęczmieniu są intensywnie żółte, a liście owsa i kukurydzy zmieniają na czerwono-fioletowy. Przebarwienia na liściach pszenżyta i żyta są żółtawe ale mniej wyraziste niż u jęczmienia. Przebarwienia powstają na wierzchołkach liści i rozprzestrzeniają się w dół od strony brzegów liści. Porażone rośliny mają pokrój krzaczasty, a liście są suche, sztywne, przy dotyku pergaminowo-szeleszczące. Obniżenie plonu spowodowane tą chorobą sięga nawet do 90%.
Jedyną metodą na ochronę plantacji przed tym wirusem jest zwalczanie mszyc, które zaczynają żerować na roślinach już w fazie dwóch liści. Mszyce najczęściej żerują na dolnych częściach liści. Do ich zwalczania należy stosować jeden z następujących insektycydów: Bi 58 Nowy, Fury 100 EW, Karate Zeon 050 CS, Pirimor 500 WG, Sumi Alpha 050 EC i inne. Przy wykonywaniu zabiegów tymi preparatami należy pamiętać, że optymalna temperatura ich stosowania wynosi powyżej 150C. Zabiegi zwalczania mszyc można połączyć z zabiegami zwalczania chwastów, a koszty insektycydów to zaledwie kilkanaście złotych. Badania wykazały różną podatność odmian pszenicy na wirusy BYDV. Bardziej zagrożone są odmiany pszenic jakościowych klasy A, szczególnie ostre objawy wykryto u odmian Zyta, Sukces, ale również odmiany Kris i Mewa.
2. Wirus karłowatości pszenicy (Wheat dwarf virus) WDV.
Głównym objawem jest zahamowanie wzrostu. Obserwuje się zarówno skarlenie jak i miniaturyzację chorych roślin. Wirus karłowatości pszenicy występuje na pszenicy, życie i jęczmieniu. Rozwój objawów przebiega najintensywniej, gdy do porażenia zbóż ozimych dochodzi jesienią. Wektorem WDV jest skoczek zgłobik smużkowany. Badania nad przenoszeniem WDV przez zgłobika wykazały, że w temperaturach niższych niż 150C traci aktywność. Jest to owad występujący w pobliżu zarośli i lasów. Owad ten jest bardzo ruchliwy (skacze) i z tego powodu trudniejszy do chemicznego zwalczania. Niemniej stosowanie ww. insektycydów może ograniczyć ich występowanie, a tym samym zmniejszenie ryzyka porażenia przez wirusa karłowatości pszenicy. Ocenia się że choroba ta może powodować obniżkę plonu nawet o 20 – 40%.
Podsumowując, należy stwierdzić ze choroby wirusowe są dużym zagrożeniem dla wielu roślin, w tym szczególnie dla zbóż. Przenoszone są przez wektory, w tym szczególnie przez mszyce. Długa i ciepła jesień sprzyja rozwojowi mszyc. Dlatego należy systematycznie lustrować zasiewy zbóż na obecność występowania mszyc i skoczków. Nawet pojedyncze sztuki tych szkodników są sygnałem do wykonania zabiegów ich zwalczania. Gdy utrzymuje się długo ciepła pogoda, zabieg zwalczania szkodników należy powtórzyć.
Źródło: Janusz Dąbski , Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.wodr.konskowola.pl, fot. sxc.hu
