Choroby zbóż

Zboża w okresie wegetacji atakowane są przez wiele różnych chorób. W zależności od warunków atmosferycznych w danym roku różne choroby występują w mniejszym lub większym natężeniu. Raz w większym nasileniu występują choroby, którym sprzyja chłodna, wilgotna pogoda, innym razem przeważają choroby dobrze rozwijające się w wyższych temperaturach.

Zadaniem rolnika, który chce ochronić zboża przed chorobami i uzyskać wysokie plony, jest możliwie wczesne wykrycie pierwszych objawów choroby oraz wykonanie zabiegu dostępnym w handlu preparatem grzybobójczym.

Łamliwość podstawy źdźbła – jesienią na pierwszych listkach ozimin można zauważyć jasnobrunatne rozszerzające się plamki, czemu towarzyszy żółknięcie lub zbrunatnienie blaszek liściowych. Wiosną objawy chorobowe występują najsilniej w fazie kłoszenia się pszenicy. Na pierwszych międzywęźlach widoczne są wtedy wyraźne, owalne, ciemno obrzeżone plamy zwane, ze względu na swój kształt ,plamami medalionowymi. W tym okresie wnętrze źdźbeł jest zwykle przerośnięte szarą grzybnią, a ich podstawa obumiera, co powoduje masowe przełamywanie się i padanie źdźbeł w różnych kierunkach. Ten objaw pozwala stosunkowo łatwo odróżnić rośliny porażone przez chorobę od roślin złamanych przez deszcz lub grad. Łamliwość podstawy źdźbła zwalczamy w okresie od początku strzelania w źdźbło do fazy 1 kolanka.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw – w maju i w czerwcu na dolnych liściach zbóż pojawiają się drobne żółtawe plamki, szybko pokrywające się białymi, puszystymi kępkami grzybni. Ilość plamek powiększa się z dnia na dzień i w warunkach sprzyjających rozwojowi grzyba na początku lata całe blaszki liściowe, szczególnie ich górna powierzchnia, pochwy liściowe i źdźbła dolnych części roślin pokrywa brudnobiała, wojłokowata opilśń. Przy silnym rozwoju choroby blaszki liści szybko żółkną i zasychają. Chorobę zwalczamy od początku strzelania w źdźbło do końca fazy kłoszenia.

Rdza żółta zbóż – Na roślinach można zaobserwować pojedyncze skupienia żółtych lub pomarańczowych brodawek na końcach liści. W późniejszym czasie choroba obejmuje całe liście. Znaczenie i wielkość strat zależy od odmiany i warunków pogodowych. Rozwojowi choroby sprzyjają chłodne i wilgotne lata. Jak znacznego porażenia, szczególnie pszenżyta, może dokonać ta choroba przekonali się niektórzy rolnicy w tym roku, który jest sprzyjający dla jej rozwoju.

Rdza brunatna pszenicy – pierwsze objawy chorobowe można obserwować na pszenicy ozimej wczesną wiosną, zwykle zaraz po zejściu śniegu. Porażeniu ulegają najczęściej blaszki i pochwy liściowe, na których widoczne są owalne, nie zlewające się ze sobą, bezładnie rozrzucone brunatnordzawe poduszeczki. Najliczniej tworzą się one na górnej stronie blaszek liściowych. U bardzo podatnych odmian pszenicy, w sprzyjających warunkach mogą się wytworzyć również na źdźbłach, plewach i plewkach. Rozwojowi choroby towarzyszy silna chloroza liści, toteż w końcu czerwca i w lipcu następuje masowe zasychanie liści co powoduje znaczne zmniejszenie plonu roślin. Jest to szczególnie widoczne jeżeli porażony zostanie liść flagowy pszenicy.

Rdza brunatna żyta – w okresie strzelania w źdźbło na liściach żyta pojawiają się pierwsze objawy choroby w postaci rdzawobrunatnych plamek rozrzuconych na górnej, rzadziej na dolnej stronie blaszek liściowych. W czasie kwitnienia żyta objawy te, w sprzyjających warunkach, bywają tak liczne, że mogą zlewać się pokrywając liść rdzawobrunatną masą. Liście przedwcześnie zamierają i zasychają, co niekorzystnie odbija się na rozwoju roślin oraz obniża wartość i plon ziarna. Chorobę zwalczamy od początku strzelania w źdźbło do końca fazy kłoszenia.

Rynchosporioza zbóż – na liściach pojawiają się blade owalne plamy barwy stalowozielonej zmieniającej się w plamy o szarym zabarwieniu z brązową obwódką, szczególnie dobrze widoczną na jęczmieniu. Objawy choroby mogą występować na liściach, pochwach liściowych i kłosie. Przy silnym rozwoju choroby plamy łączą się, co jest przyczyną zamierania liści. Zwalczanie należy przeprowadzić w okresie pojawienia się pierwszych objawów choroby.

Septorioza plew pszenicy – Plamy wywołane przez septoriozę plew mogą być bardzo rozległe, o kształcie owalnie soczewkowatym lub nieregularnym barwy początkowo żółtozielonej, później jasnobrązowej, obejmującym dużą powierzchnię liści lub kłosów. Porażenie kłosów pszenicy przez septoriozę plew może wpłynąć na obniżenie masy tysiąca ziaren, a tym samym na obniżenie plonu ziarna nawet o 50-60 procent. Z porażonych kłosów uzyskuje się słaby, zakażony materiał siewny. Zabieg zwalczający należy wykonać w okresie pojawienia się objawów.

Pasiastość liści jęczmienia – pierwszymi objawami choroby są smugowate, ciemne plamy, pojawiające się na liściach w czerwcu i lipcu. Rozszerzają się one wzdłuż nerwów, co powoduje rozrywanie się blaszek i ich zasychanie, a z czasem przechodzą również na pochwy liściowe. Rośliny chore zwykle nie kłoszą się i zamierają. Choroba może zakażać słupki kwitnących roślin; strzępki grzybni wnikają do zalążni lub rozwijają się na plewach albo okrywach nasiennych ziaren, gdzie mogą przezimować i porażać rośliny po wysiewie w następnym roku.

W handlu znajduje się szereg różnorodnych preparatów do zwalczania chorób w zbożach. Do wykonania zabiegu należy dobierać preparaty zwalczające daną chorobę.

Źródło: Jan Soloch, Lubuski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.lodr.pl, fot. sxc.hu