1 stycznia 2024 r. zaczęły obowiązywać znowelizowane przepisy dotyczące gospodarowania nieruchomościami rolnymi Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w zakresie naliczania czynszów dzierżawnych KOWR.
Ustawa przewiduje, że należność z tytułu czynszu dzierżawnego za nieruchomości wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, określonego w umowie jako równowartość pieniężna odpowiedniej ilości pszenicy, ustalana będzie od 1 stycznia 2024 r. na podstawie średniej krajowej ceny skupu pszenicy za jedenaście kwartałów poprzedzających półrocze roku kalendarzowego, w którym przypada termin płatności czynszu (do tej pory była to średnia krajowa cena skupu pszenicy w półroczu roku kalendarzowego poprzedzającym termin płatności czynszu). Pozwoli to na zmniejszenie wpływu wahających się cen pszenicy na wysokość czynszu dzierżawnego, co będzie korzystne dla rolników.
Zmianie ulegnie również Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 grudnia 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania wysokości czynszu dzierżawnego w umowach dzierżawy nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (Dz. U. poz. 2749). Nowelizacja rozporządzenia jest konsekwencją zmian wprowadzonych przez ustawę z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1933).
Jakie zmiany w naliczaniu czynszu?
Nowelizacja dostosowała przepisy rozporządzenia do zmian dokonanych ww. ustawą. Zmiany polegają na przejściu z dotychczasowego sposobu obliczania czynszu dzierżawnego (określonego w umowie jako równowartość pieniężna odpowiedniej ilości pszenicy), tj. na podstawie średniej krajowej ceny skupu pszenicy w półroczu roku kalendarzowego poprzedzającym termin płatności czynszu, na sposób polegający na obliczaniu czynszu na podstawie średniej krajowej ceny skupu pszenicy za jedenaście kwartałów poprzedzających półrocze roku kalendarzowego, w którym przypada termin płatności czynszu.
Nowelizacja dostosowała także przepisy rozporządzenia do zmian dokonanych ww. ustawą, polegających na wskazaniu, że nie pobiera się czynszu za wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa użytki rolne klasy VI i VIz, z wyłączeniem użytków rolnych wydzierżawianych na cele związane z działalnością pozarolniczą.
Krajowy Ośrpdek Wsparcia Rolnictwa informuje, iż według stanu na 30 czerwca 2023 roku liczba czynnych umów dzierżawy gruntów z Zasobu WRSP wynosiła 69 811 na powierzchnię 1 082 316 ha. W porównaniu do stanu z końca I półrocza 2022 r. oznacza to przyrost liczby umów o 1,6% przy niemal niezmienionej powierzchni dzierżaw.
Rys. 1. Powierzchnia gruntów Zasobu WRSP pozostająca w dzierżawie wg stanu na 30 czerwca2023 r., wg województw (w ha)
Średnia wysokość czynszu dzierżawnego dla gruntów wydzierżawionych przez KOWR w I półroczu 2023 r. wyniosła 13,4 dt pszenicy/ha. W wyliczeniach średniej wysokości czynszu wyeliminowano wartości czynszów dla gruntów zabudowanych oraz gruntów o specyficznym charakterze (np. ze złożami kopalin, pod wodami), a także gruntów nierolnych. Z wyliczeń wyłączono również umowy dzierżawy o ponadprzeciętnych wartościach czynszu oferowanych incydentalnie przez niektórych dzierżawców.
Średnia wysokość czynszu dzierżawnego dla gruntów wydzierżawionych przez KOWR w przedmiotowym okresie została wyliczona na podstawie zawartych 2 141 umów dzierżawy na łączną powierzchnię 19533 ha gruntów.
Rys. 2 Średnia wysokość czynszu dzierżawnego uzyskanego w I półroczu 2023 r. (w dt pszenicy/ha) w poszczególnych województwach – średnio 13,4 dt pszenicy/ha
Najwyższe średnie czynsze uzyskiwano w województwach: wielkopolskim – 22,9 dt/ha, opolskim – 20,2 dt/ha i świętokrzyskim – 18,9 dt/ha.
Z zestawienia wysokości czynszu w poszczególnych grupach obszarowych wynika, że najwyższy średni czynsz wystąpił w grupie obszarowej 10,00 – 99,99 ha i wyniósł 14,1 dt pszenicy/ha (683 umowy) i w grupie obszarowej 100,00 – 299,99 ha – 12,7 dt pszenicy/ha (6 umów). Blisko 68% zawartych w I półroczu 2023 r. umów dzierżawy dotyczyło gruntów o powierzchni do 10 ha.
Spadek średniej wielkości czynszu
Analizując wyniki rok do roku, to jest w porównaniu do końca I półrocza 2022 roku – w I półroczu 2023 roku nastąpił spadek średniej wielkości czynszu o 0,1 dt pszenicy / ha, przy wydzierżawieniu o 28% (7 771 ha) mniejszej powierzchni gruntów i zawarciu o 19% (497) mniejszej liczby umów.
Zgodnie z dotychczas obowiązującym art. 39a ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa czynsz dzierżawny ustalało się w umowie jako sumę pieniężną albo jako równowartość pieniężną odpowiedniej ilości pszenicy. Formą najczęściej stosowaną przez KOWR w umowach z dzierżawcami jest równowartość pieniężna decytony (100 kg) pszenicy za hektar. Należność pieniężną z tytułu czynszu określonego w umowie w taki sposób ustalało się na podstawie średniej krajowej ceny skupu pszenicy w półroczu roku kalendarzowego poprzedzającym termin płatności czynszu, ogłaszanej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (dla II półrocza 2022 r. odpowiednio M.P. z 2023 r. nr 85 i dla I półrocza 2023 r. – M.P. z 2023 r. nr 732). W omawianym okresie ceny te wyniosły: (1) w II półroczu 2022 r. – 152,17 zł za 1 dt, (2) w I półroczu 2023 r. – 109,97 zł za 1 dt.
Barbara Idczak
WIR
