Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) przedstawiła wyniki przeprowadzonych planowych kontroli w zakresie jakości handlowej lodów na etapie gastronomii. Najwięcej nieprawidłowości dotyczyło znakowania produktów.
Celem kontroli było sprawdzenie jakości handlowej lodów, w zakresie zgodności z obowiązującymi przepisami prawa i wymaganiami, których spełnienie zostało zadeklarowane w oznakowaniu
produktu i/lub dokumentach towarzyszących.
Kontrole, przeprowadzone na terenie całego kraju w III kwartale 2023 r., objęły łącznie 45 lokali gastronomicznych. Różnego rodzaju nieprawidłowości stwierdzono w 31 z nich (68,9 %).
Cechy organoleptyczne
Kontroli cech organoleptycznych poddano 41 partii lodów. Nieprawidłowości nie stwierdzono.
Cechy fizykochemiczne
Badania laboratoryjne pod kątem parametrów fizykochemicznych objęły 61 partii lodów. Zakwestionowano 7 partii (11,5 % skontrolowanych).
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m. in.: zawyżonej zawartości tłuszczu w stosunku do deklaracji zawartej w informacji o wartości odżywczej, obecności barwnika tj. czerwieni koszenilowej niedeklarowanej w oświadczeniu kontrolowanego i w dokumentacji lub błękitu brylantowego niewymienionego w wykazie składników.
Parametry mikrobiologiczne
Kontrolą objęto 3 partie lodów ze składnikiem mlecznym. Nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie.
Znakowanie
Najwięcej nieprawidłowości stwierdzono w zakresie znakowania produktów. Spośród 274 sprawdzonych partii nieprawidłowości stwierdzono w 169 partiach (61,7% skontrolowanych). Wśród skontrolowanych partii wykryto m.in. następujące nieprawidłowości:
Brak informacji w miejscu bezpośrednio dostępnym dla konsumenta finalnego
- niepodanie wykazu składników, w tym substancji powodujących alergie lub reakcje nietolerancji (lub na wywieszce dotyczącej danego środka spożywczego);
- brak zapisu o obecności substancji słodzącej (oraz obok nazw na tablicy z ofertą lodów);
- nieuwidocznienie nazwy albo imienia i nazwiska producenta lodów.
Nieprawidłowości w wykazie składników
- brak wyróżnienia nazw produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji;
- zamieszczenie niewłaściwej funkcji technologicznej dodatku do żywności lub brak podania tej funkcji;
- umieszczenie surowców, półproduktów, które nie były użyte do produkcji albo nie występowały w recepturze;
- umieszczenie surowców, wymienionych jako składniki składnika złożonego, które nie zostały stwierdzone w opisie na jego opakowaniu;
- podanie składu składnika złożonego, który był niezgodny ze składem zadeklarowanym w oznakowaniu na opakowaniu tego składnika np. „bazy mlecznej”, „bazy kakaowej”, „pasty czekoladowej”;
- umieszczenie substancji zagęszczających innych niż zadeklarowane na etykiecie surowca zastosowanego do produkcji lodów;
- podanie składnika złożonego bez wyszczególnienia jego składu np. „pulpy z mango”, „syropu”;
- pominięcie niektórych surowców stosowanych do produkcji lodów np. dekstrozy, rumu, mleka, owoców lub produktów wchodzących w skład składnika złożonego np. „masy lodowej”, „bazy śmietankowej”;
- podanie składnika w niewłaściwy sposób tj. bez uwzględnienia dodatkowych informacji o sposobie jego przetwarzania np. „pistacja” zamiast „pistacja prażona” lub bez określenia roślinnego źródła pochodzenia składników w tym: mąki, tłuszczu roślinnego, błonnika;
- podanie produktu „glukoza” zamiast „syrop glukozowy” lub cytryna zamiast „sok z cytryny”;
- podanie nazwy składnika „baza mleczna”, podczas gdy w składzie tego wyrobu wskazano rafinowany olej kokosowy;
- podanie składników środka spożywczego w nieprawidłowej kolejności;
Nieprawidłowości w nazwie artykułu
- podanie w nazwie lodów lub wykazie składników nazw zarezerwowanych dla przetworów mlecznych odnoszących się do produktów roślinnych np. „mleko sojowe w proszku”, „masło kakaowe”, „…z masła orzechowego”;
- użycie nieprawidłowej nazwy lodów np. „kefir z (nazwa owocu)”, masło palone z (nazwa składnika smakowego)” z zastosowaniem terminów zarezerwowanych dla przetworów mlecznych, podczas gdy jednocześnie do produkcji kontrolowanych wyrobów zastosowano surowce zawierające tłuszcze roślinne;
- brak użycia właściwej nazwy towaru umożliwiającej poznanie rzeczywistego charakteru produktu np. poprzez podanie nazwy owocu „mango” bez określenia „sorbet” lub poprzez zastosowanie jedynie nazwy fantazyjnej lodów z pominięciem części opisowej;
- wprowadzanie konsumenta w błąd poprzez rozbieżności w nazwie lodów np. na wywieszce zastosowano nazwę „LODY JOGURTOWE”, „CZEKOLADA”, podczas gdy w teczce z listą składników zamieszczono nazwę „LODY O SMAKU JOGURTOWYM”, „LODY O SMAKU CZEKOLADOWYM”;
- zamieszczenie informacji takich jak np. „lody tradycyjne”, „rzemieślnicze metody”, „wyłącznie naturalne składniki”, „100% natura”, podczas gdy do produkcji lodów użyto składników wysoko przetworzonych oraz dodatków;
- użycie w nazwie lodów określeń takich jak np. „śmietanka”, „lody śmietankowe”, podczas gdy do produkcji lodów zastosowano surowce roślinne np. rafinowany olej kokosowy lub składniki złożone zawierające tłuszcze roślinne;
- zamieszczenie w nazwie lodów określeń „cytryna”, „cytrynowe” / „waniliowe”, podczas gdy do produkcji użyto jedynie aromatu cytrynowego / waniliowego, w przypadku którego nie przedłożono dokumentacji potwierdzających jego naturalny charakter.
Należy nadmienić, że niektóre zakwestionowane partie zawierały po kilka nieprawidłowości.
Kontrola znakowania z powołaniem na rolnictwo ekologiczne
Nieprawidłowość stwierdzono w przypadku 2 partii lodów. W kartach informacyjnych tych dwóch wyrobów zamieszczono znak graficzny w postaci okręgu z liściem i zapis „ORGANIC FOOD” bez przedstawienia żadnej dokumentacji na potwierdzenie ekologicznej metody produkcji.
Kontrola sposobu i warunków składowania
Skontrolowane produkty były przechowywane we właściwy sposób, zapewniający ich odpowiednią jakość i bezpieczeństwo.
Podczas kontroli u 2 podmiotów stwierdzono przeterminowane surowce/półprodukty stosowane do produkcji lodów. W przypadku pierwszego podmiotu było to kakao natomiast drugiego – przeterminowana pasta o smaku krówki. W pozostałych placówkach nie stwierdzono produktów przeterminowanych.
Zastosowane sankcje
W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości, na podstawie przepisów ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, inspektorzy wydali 30 decyzji administracyjnych nakładających kary pieniężne na kwotę 46 401,21 zł, a także nałożyli 3 mandaty karne oraz wydali 25 zaleceń pokontrolnych.
Z uwagi na niezakończone postępowania administracyjne oraz trwające procedury odwoławcze, ostateczna liczba i wielkość zastosowanych sankcji może ulec zmianie.
Stwierdzony wysoki odsetek nieprawidłowości, szczególnie w zakresie znakowania sugeruje, że pożądane jest prowadzenie dalszych kontroli lodów w lokalach gastronomicznych. Jednocześnie IJHARS przypomina, że informacje o nazwie i składzie lodów, w tym o składnikach alergennych, powinny być – zgodnie z obowiązującymi przepisami – udostępniane w placówkach gastronomicznych w miejscu bezpośrednio dostępnym konsumentowi finalnemu.
Źródło: IJHARS
Coraz więcej lodziarni w Polsce podchodzi do tematu poważnie. Niestety w wielu miejscach wykaz składników i alergenów jest niedostępny, bo jak twierdzą właściciele to „tajemnica firmy”. Takie kontrole skutecznie zmieniają podejście tych firm, dzięki temu coraz mniej będzie lodziarni z oznaczeniem „lody naturalne” czy „100% natura”. Pamiętajmy, że jako konsumenci mamy prawo do zapoznania się przed zakupem z wykazem składników i alergenów (a nie tylko kartki z alergenami), który musi być umieszczony w miejscu bezpośrednio dostępnym konsumentowi o czym mówi § 19. 2. rozporządzenia z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.